Emailleren
Emaille is glas met kleurpigment. Waar het vandaan komt, hoe het tot stand komt en welke manieren van emailleren er zijn, vertellen we u in dit artikel.
Een korte geschiedenis van emaille
Het emailleren dateert terug van vóór onze jaartelling en werd gebruikt ter bescherming van onderliggend metaal zoals brons, goud of aardewerk. Ook in het oude Egypte werd deze techniek al toegepast; het masker van Toetanchamon bijvoorbeeld is met blauw emaille versierd. De Egyptenaren zagen de voordelen van emaille zoals een gladder en schoner oppervlak en door het emailleren werd het voorwerp harder, onbrandbaar, was het bestand tegen verkleuring en werd het daardoor ook veel duurzamer.
In het begin werd hoofdzakelijk een rode kleur gebruikt, veel later zijn de Kelten overgestapt naar blauw en geel. Het emailleren werd niet alleen bij gebruiksvoorwerpen toegepast maar ook in sieraden. De Romeinen emailleerden ook op glazen voorwerpen.
Langzaam maar zeker werd het emailleren wereldwijd toegepast. Buiten de dagelijkse gebruiksvoorwerpen en het decoreren van sieraden en andere voorwerpen werd het emailleren in de Middeleeuwen gebruikt voor decoratie van reliekschrijnen.
Tegenwoordig wordt het buiten sieraden ook gebruikt in badkamers en keukens. Het is kleurvast en goed bestand tegen inwerking van chemische middelen. We kennen het ook van onze potten, pannen, voorraadbussen, theepotten, fornuizen en wasmachines. Bovendien wordt emaille in de elektronica gebruikt als isolerende laag rondom koperdraad. Ook ziet men het nu nog regelmatig terug in straatnaamborden, reclameborden en wegwijzers.
Maar wat is emaille nou precies?
Emaille is glas met kleurpigment. Het kleurpigment bestaat als poeder of als brokken. Het emaille wordt aangebracht op metaal of edelmetaal zoals zilver of goud en wordt op ongeveer 800 graden gebakken. De emaille poeder of brokken smelten en veranderen in vloeibaar glas.
Emaille is hard, glad en kan niet branden. Er kan geen water en zuurstof bij het metaal komen waardoor het goed beschermd is tegen corrosie.
Emailleer technieken
Email marqueté
Bij deze manier van emailleren worden de edelstenen gepolijst met een vlakke kant en als eerste ingelegd. Hierna worden de ruimten tussen de edelstenen opgevuld met gesmolten glas; het emaille.
Champlevé
Deze techniek wordt hoofdzakelijk gebruikt voor emaille op onedel metaal zoals bijvoorbeeld rood koper of brons. In het sieraad worden verdiepte veldjes aangebracht die gevuld worden met emaille. De oude Romeinen kwamen deze techniek tegen bij hun veroveringstochten. Het werd vaak gebruikt bij de mantelspelden. Tot aan de eerste wereldoorlog stond dit type emaille bekend als “barbarenemaille”.
Cloisonné emaille
Bij deze vorm wordt hoofdzakelijk geëmailleerd op een gouden ondergrond. Op deze ondergrond wordt gebruik gemaakt van zilveren of gouden draden om verschillende emaille vlakken van elkaar te scheiden. Daardoor kunnen de kleuren niet in elkaar overlopen. Zo is het mogelijk om door middel van deze techniek bijzondere figuren te maken.
Emaille Brun
Ondanks dat de naam doet vermoeden is emaille Brun geen echt emaille. Deze techniek heeft als ondergrond een rood koperen of bronzen onderlaag die met een laag lijnolie wordt bedekt. Na het indrogen van deze laag wordt deze ingebrand. De donkerbruine, gladde laag kan makkelijk gegraveerd worden. Hoe donkerder de bruine kleur, hoe meer lagen lijnolie zijn aangebracht en ingebrand. Na het graveren worden de inkepingen en randjes gevuld met goud en glanzend gepolijst.
Plique à Jour
Andere namen voor deze techniek zijn emaille de pliqué of vensterglas emaille. De basis is het cloisonné emaille, alleen heeft deze vorm geen edelmetalen achterkant. Het lijkt op een glas-in-lood raampje.
Ronde bosse
Tot de 15e eeuw werd emaille alleen op gladde oppervlakten aangebracht. Om te bewerkstelligen dat emaille ook op ronde oppervlakten kon worden aangebracht moest men voorkomen dat het gemalen glas niet weggleed. Uiteindelijk werd de oplossing gevonden in een lijm die op het metaal werd aangebracht en die daarna weggebrand kon worden zonder resten achter te laten.
Email de basse taille et sur relief
Filigrain - email
Tussen de 15e en 17e eeuw kwam in Hongarije het filigrain emaille op. Het heeft wat weg van het cloisonné emaille alleen is het filigrain emaille wat grover door het gebruik van metalen koordjes in plaats van geplette metalen draden. Ook is de laag emaille bij filigrain een stuk dunner dan bij cloisonné.
Email peint
Een nieuwe techniek kwam op aan het einde van de 15e eeuw. Het email peint betekent dat men een schildering maakte op een metalen ondergrond. Nu kon het email niet alleen maar door een goudsmid vervaardigd worden maar ook door een kunstschilder. De techniek hield in dat de schildering in verschillende kleuren/lagen werd aangebracht, beginnend met de kleur met het hoogste smeltpunt en eindigend met de kleur met het laagste smeltpunt.
Grisaille
Email peint was de basis van een andere vorm van emailleren, grisaille. Een ondergrond werd bedekt met donkerbruin of zwart fond. Deze ondergrond werd ingebrand en daarna voorzien van een laag wit email. Het natte, met lijm vermengde email werd gedroogd en daarin werden de motieven getekend. Door het toevoegen van lagen, inbranden en tekenen was men in staat verschillende tinten wit en grijs aan te brengen. Dit gaf dan weer het idee van schaduwwerking.
Niëllo
Het niëllo lijkt veel op email maar is het in feite niet. Het is een zeer oude techniek waarbij een legering van fijn zilver, lood en koper en zwavel wordt gebruikt. Dit zorgt voor een inktzwarte kleur, het materiaal blijft elastisch en is daardoor direct te bewerken.
Wilt u weten wat wij voor u kunnen betekenen op het gebied van emailleren? Kom dan eens langs bij ons in de winkel, of neem contact met ons op!
